Gedragswetenschapper Dirkje van der Ven heeft zin in haar keynote die ze mag geven op het Nationaal Verkeersveiligheidscongres, want: “Samen kunnen we de impact verhogen van iedereen die zich bezighoudt met verkeersveiligheid.”
Met alleen gedragsbeïnvloeding ben je er nog niet
“We gaan het op het congres hebben over gedragsverandering en verkeersveiligheid. Ik werk al heel lang als ‘gedragsveranderaar’ en dan kom je tot de conclusie dat gedragsbeïnvloeding - campagnes, nudging, enzovoort - wel werkt, maar met alléén een gedragsexpert kom je niet ver genoeg. Gedrag is altijd onderdeel van een groter probleem.”
Van der Ven ziet ook dat gedragsbeïnvloeding soms wordt ingezet als ‘gewoon een goedkope oplossing’. “Ik heb echt weleens gezegd ‘volgens mij moet je hier gewoon een drempel neerleggen’, en dan reageert de klant met ‘we verwachten campagnes van jou, toch?’. Terwijl álles wat we doen eigenlijk gedragsbeïnvloeding is, van technologie tot infrastructurele interventies, voorlichting en ja, ook campagnes. Het doel is áltijd om gedrag aan te passen. Een drempel kun je ook gebruiken om het gedrag - te hard rijden - te beïnvloeden. Een drempel én handhaving zijn wellicht dwingender dan campagnes, maar hebben hetzelfde doel. Wat een verkeerskundige doet ís dus gedragsverandering. En dat gedachtegoed leeft nog niet genoeg.”
Anti-rookcampagne
Een goed voorbeeld van een geslaagde campagne die vaak wordt genoemd, is de anti-rookcampagne. “Roken kan echt niet meer, en zo ervaren we dat ook. We zien ook dat de cijfers echt dalen. Maar als je kijkt naar de periode waarin die campagnes ingezet werden, zie je óók veel hardere maatregelen, zoals het verbod om te roken in de horeca en accijnsverhogingen. Combineer zulke maatregelen met campagnes zoals ‘stoptober’ en cultuurverandering. De combinatie van dat alles maakt dat er resultaat zichtbaar wordt. Zo zie ik dat, het moet echt samen.”
Om terug te komen op het voorbeeld van de drempel, alléén een drempel is ook niet per se een goed idee, erkent Van der Ven. “Dan krijg je te maken met boze buurtbewoners, mensen die vinden dat ánderen hun gedrag maar moeten aanpassen. Hetzelfde zie je bij telefoongebruik in de auto of op de fiets, we vinden allemaal dat je niet moet appen achter het stuur – maar veel mensen maken voor zichzelf een uitzondering, ‘want ik moet toch bereikbaar zijn."
Puzzelstukjes in handen
“We hebben op 11 april samen met alle experts in de zaal al heel veel puzzelstukjes in handen”, stelt Van der Ven. “Maar we leggen de puzzel nog niet goed. Iedereen levert een significante bijdrage of heeft die intentie, maar de impact ervan kunnen we drastisch verhogen door samen op te trekken en samen te werken. Er zijn wel vijftig factoren die menselijk gedrag beïnvloeden, dus moet je samen op alle factoren inspelen - en dat lukt je niet in je eentje”.
Van der Ven is negen jaar geleden afgestudeerd aan de Radboud Universiteit. Daarna begon ze met ‘Shift’, waar ze veel deed aan verkeer en gedrag. Tegenwoordig is ze actief met haar eenmanszaak Wavy, als consultant en als spreker op het gebied van gedragsverandering. “Dat kan heel breed zijn”, legt Van der ven uit. “Ik sta bijvoorbeeld ook voor groepen hoveniers; dat is toch een hele andere tak van sport, maar mijn roots liggen bij mobiliteit en mijn passie is verkeersveiligheid.” Ze wil zich ook gaan richten op opleidingen en op de toekomst van gedragsverandering. “En dan niet als losstaand vakgebied, maar als toegevoegde expertise. Ik wil mensen belevingsgericht leren over gedrag en verandering.”
