Een ongeluk kan in een klein hoekje zitten. Zo vonden wij in één van onze projecten dat de hoek waarin een verkeerslicht voor fietsers stond, bijdroeg aan verkeersonveilig gedrag van fietsers. Voor fietsers die via een tunnel het kruispunt naderden, was het verkeerslicht vanuit de tunnel namelijk al zichtbaar. Op camerabeelden was te zien dat dit fietsers verleidde een tandje bij te zetten om groenlicht te halen. Hierdoor hadden zij te weinig aandacht voor fietsers op het te kruisen fietspad vlak voor het verkeerslicht, met (bijna) botsingen tot gevolg. Het groene licht is in dit geval een sterke cue voor ons onderbewuste, die automatisch leidt tot het ongewenste gedrag.
Is het u trouwens opgevallen dat ik sprak over verkeersonveilig gedrag, in plaats van verkeersonveilige situatie? Er is steeds meer aandacht voor de menselijk factor in het verkeer. Een goede ontwikkeling, want met alleen goed doordachte (ontwerp)richtlijnen zijn we er nog niet. Wel is het zaak dat we een langere adem gaan tonen als het gaat om gedragsbeïnvloeding in het verkeer.
Het beschreven voorbeeld is voortgekomen uit een gedragsanalyse verkeersveiligheid. Daarbij investeren we eerst tijd in het begrijpen van het gedrag dat verkeersdeelnemers in een situatie laten zien. Hiervoor gebruiken we de bekende human factors waarnemen, begrijpen, kunnen en willen als instrument om het getoonde gedrag te verklaren. Want pas als je voldoende inzicht hebt in de factoren die verkeersgedrag sturen in je casus, kun je bepalen wat dan het wensgedrag moet zijn. En met wat voor interventies je dan het meeste kans hebt om mensen zover te krijgen het wensgedrag te tonen.
Dat ligt lang niet altijd zo voor de hand, het leeuwendeel van ons gedrag is immers onbewust. Ga maar na, hoe vaak denkt u actief na over uw handelen als u op de fiets zit? Ook zijn er veel zaken waar je als wegbeheerder geen invloed op hebt. Of iemand goed geslapen heeft bijvoorbeeld.
Een lerende aanpak is daarom belangrijk: blijven onderzoeken wat de drijvers zijn van het gedrag van je doelgroep, dit vertalen naar duidelijk afgebakende gedragsdoelen, dan passende interventies uitwerken en deze inzetten. Een degelijke nameting mag niet ontbreken, de resultaten van dit onderzoek zijn weer een goede basis voor een volgende stap. Dat cyclisch denken, met een lange adem is wat mij betreft nog te weinig in zwang.
Zijn we klaar voor de toekomst? De instrumenten zijn er, met een langere adem krijgen we ook nog betere resultaten.
Harmen Krusemeijer - DTV Consultants
